Guzik btrm007132

Saksoński guzik liberyjny
© buttonarium.eu

Awers przedstawia herb Saksonii - jednocześnie herb dynastii Wettynów, z której pochodził Fryderyk August I, władca Księstwa Warszawskiego.

Rewers bez sygnatur wytwórcy.

Guzik znaleziono na Podlasiu.

Przeznaczenie i datowanie
Guziki tego typu były stosowane przy liberiach reprezentacyjnej służby, np.: odźwiernego, lokaja, stangreta, itp. Rodzaj służby, która była wyposażona w liberie, zależał od wielu różnych czynników (moda, zasobność danej rodziny, itd.).

Mniej zamożne rodziny kupowały guziki z samym godłem, jeszcze mniej zamożni kupowali tańsze guziki z (pojedynczym/podwójnym) inicjałem (monogramem), z inicjałem wraz z koroną szlachecką lub z samą koroną odpowiedniej rangi. Z ogłoszeń zamieszczanych w polskiej dziewiętnastowiecznej prasie wynika, że więksi producenci mieli pewien zapas tego typu guzików (inicjał, inicjał wraz z koroną szlachecką lub tylko korona rangowa) i były one dostępne w ciągłej sprzedaży. Inicjały na guzikach były najczęściej pisane tzw. szwabachą.
Guziki liberyjne były zamawiane najprawdopodobniej przez krawca, któremu zlecono uszycie liberii. Spotykane są polskie guziki liberyjne, które zostały wyprodukowane aż w Paryżu, Wiedniu lub Sankt Petersburgu, chociaż można je było zamówić również w Polsce.
Piękne liberie wraz z odpowiednimi guzikami zaczęły być modne w Europie w II połowie XVIII wieku. Na przestrzeni wieku XIX stawały się coraz popularniejsze, a wynikało to z mody. Postęp techniczny spowodował obniżkę cen guzików, co wpłynęło na większą ich dostępności.
Liberie były w powszechnym użytku głównie do wybuchu I wojny światowej, a gdzieniegdzie aż do wybuchu II wojny.
Do czasów współczesnych liberie przetrwały w renomowanych hotelach, klubach itp.

Ciekawostka
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wraz z uchwaleniem Konstytucji Marcowej z 1921 roku państwo przestało uznawać tytuły arystokratyczne, co nie przeszkodziło w dalszym używaniu liberii z odpowiednimi guzikami. Po zakończeniu II wojny światowej, z powodu zmian ustrojowych, które nastąpiły w Polsce, nie honorowano żadnych tytułów szlacheckich. Większość dóbr bogatych rodzin została znacjonalizowana i ostatecznie zakończyła się era służby, liberii i guzików liberyjnych.

Źródła
● Wikipedia.pl - Fryderyk August I
● Wikipedia.pl - Wettynowie
● Zajchowski Zb. - Guziki herbowe . cz.1, Elbląg 2008
● Zajchowski Zb. - Guziki herbowe . cz.2, Elbląg 2013

Słowniczek
● Wikipedia.pl - Blazonowanie
● Wikipedia.pl - Dewiza herbowa
● Wikipedia.pl - Figura heraldyczna
● Wikipedia.pl - Godło
● Wikipedia.pl - Hełm heraldyczny
● Wikipedia.pl - Heraldyka
● Wikipedia.pl - Heraldyka polska
● Wikipedia.pl - Herb
● Wikipedia.pl - Herb szlachecki
● Wikipedia.pl - Herb szlachecki (lista herbów)
● Wikipedia.pl - Herbarz (heraldyka)
● Wikipedia.pl - Herbowni
● Wikipedia.pl - Herby szlachty polskiej (galeria)
● Wikipedia.pl - Inicjał
● Wikipedia.pl - Klejnot herbowy
● Wikipedia.pl - Korona rangowa
● Wikipedia.pl - Labry (heraldyka)
● Wikipedia.pl - Liberia (ubiór)
● Wikipedia.pl - Monogram
● Wikipedia.pl - Order herbowy
● Wikipedia.pl - Postument heraldyczny
● Wikipedia.pl - Szlachta
● Wikipedia.pl - Szlachta w Polsce
● Wikipedia.pl - Szwabacha
● Wikipedia.pl - Trzymacze heraldyczne
● Wikipedia.pl - Tynktura (heraldyka)
● Wikipedia.pl - Zawołanie