Właściciel: | gaap |
Kraj: | Polska |
Okres historyczny: | II Rzeczpospolita (Polska) |
Znaleziono: | mazowieckie |
Materiał awersu: | mosiądz |
Materiał rewersu: | g.jednorodny |
Wykończenie: | brak |
Sygnowanie: | MASYWNY |
Wytwórca: | ! Napisy reklamowe |
Średnica: | 16.0 mm |
Typ uszka: | drut |
Rant: | ●-|- |
Profil: | ( - jednowarstwowy, wypukły |
Polski guzik kolejowy z orłem wzór 1928
© buttonarium.eu
Awers przedstawia orła państwowego z koroną otwartą (wzór 1928), poniżej umieszczono uskrzydlone, żelazne koło (godło kolejarzy), powyżej zaś widnieje skrót: P. K. P. - Polskie Koleje Państwowe.
Rewers sygnowany: MASYWNY.
Guzik znaleziono w Warszawie w okolicach Natolina.
Przeznaczenie i datowanie
Guzik należał do polskiego kolejarza, czyli pracownika koleji.
Zaraz po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wprowadzono następujący wzór guzika kolejowego: orzeł państwowy z koroną zamkniętą (wzór 1919), poniżej uskrzydlone, żelazne koło (godło kolejarzy). Po roku 1927, wraz z wprowadzeniem nowego wizerunku godła państwowego, dokonano zmiany wzoru guzika: orzeł państwowy z koroną otwartą (wzór 1928), poniżej uskrzydlone, żelazne koło (godło kolejarzy), zaś powyżej skrót: P.K.P. Po roku 1945, ponownie na skutek zmiany godła państwowego, wprowadzono nowy wzór guzika - zmiana polegała na usunięciu korony. W 1954 roku ustalono kolejny wzór guzika - samo uskrzydlone, żelazne koło i był on w użyciu do lat 70-tych XX wieku, kiedy to powrócono do rysunku awersu z roku 1945, ale guzik tym razem w wersji plastikowej. Zmiany ustrojowe, które miały miejsce w Polsce po 1989 roku spowodowały powrót do wzoru guzika z roku 1928.
Bezpośrednio po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nadzór nad koleją sprawowały Sekcje kolejowe, kolejno w Ministerstwie Kolei Żelaznych, Ministerstwie Kolei oraz Ministerstwie Komunikacji. Przedsiębiorstwo Polskie Koleje Państwowe powstało 24.09.1926 roku. Po roku 2000 utwożono PKP SA oraz wydzielono kilka różnych spółek kolejowych.
Źródła
Podobne guziki na stronie Buttonarium Polska
Kustowski W. - POLSKIE GUZIKI REGULAMINOWE NIEWOJSKOWE od 1918 roku, Kraków 2014
Wikipedia.pl - Historia kolei w Polsce
Wikipedia.pl - Kolejarz
Wikipedia.pl - Polskie Koleje Państwowe
Wiele guzików posiada na rewersie różnego rodzaju napisy reklamowe, są to napisy informujące głównie o wysokiej jakości samego guzika lub np. wykonanego złocenia. Napisy te występują samodzielnie lub jako dopełnienie sygnatur wytwórcy. W przypadku, gdy oprócz napisów reklamowych na rewersie guzika nie umieszczono żadnych innych sygnatur, mówiących o tym, kto jest wytwórcą danego guzika, to niemożliwym jest wskazanie konkretnego producenta. Można przypuszczać, że część guzików posiadających te same napisy reklamowe została wyprodukowana przez różnych wytwórców.
Wszystkie guziki posiadające tylko i wyłącznie napisy reklamowe zostały w Buttonarium zebrane w jednym miejscu i przyjęto dla nich jednego "wytwórcę" o nazwie "! Napisy reklamowe", poszczególne rodzaje napisów reklamowych zostały zebrane, jako różne sygnowania. W nielicznych przypadkach wystąpiły problemy z jednoznacznym przyporządkowaniem danego guzika do konkretnej sygnatury, głównie w sytuacji dużego nagromadzenia różnych wyrazów reklamowych.
Poniżej zostały zaprezentowane, w kolejności alfabetycznej, najczęściej spotykane wyrazy wraz z dodatkowymi informacjami na ich temat, a także z linkami do grupy guzików na rewersach, których one występują.
Wyrazy reklamowe
ALPACCA - napis reklamowy oznaczający srebrzystobiały stop miedzi imitujący prawdziwe srebro (Cu, ok. 40-70%), niklu (Ni, ok. 10-20%), Manganu (Mn, ok. 0-0,5%) oraz cynku (Zn, ok. 5-40%), występuje w połączeniu z wyrazami: (N/S) JEDNOSTAJNY, (N/S) MASYWNY i/lub z oznaczeniem wytwórcy, i/lub z nazwą WARSZAWA. W przeszłości używano różnych nazw na określenie alpaki: alfenid, arfenil, argentan, biały metal, chińskie srebro, melchior, metal Christofle'a, neusilber, nowe srebro, pakfong, srebro Schefildskiego oraz inne. W Presji nowe srebro nosi nazwę Warszawa, w nawiązaniu do stolicy Polski, gdzie jakoby miano wynaleźć ten stop[1]. Stop ten w przeszłości był wykorzystywany do wyrobu ozdób, sztućców oraz sprzętu medycznego.
BEST - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza najlepszy, -a, -e (wyrób, jakość, wykonanie), występuje w połączeniu z wyrazami: GILT, MAKE, PLATED, QUALITAIT, QUALITY, RICH, VERY oraz WARRANTED.
BESTE - napis reklamowy w języku niemieckim lub jego człon, który oznacza najlepszy, -a, -e (wyrób, jakość, wykonanie), zdarza się, że występuje pojedynczo, ale najczęściej występuje w połączeniu z wyrazami: QUALITAET oraz QUALITÄT.
DOUBLE - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza podwójnie (złocony), najczęściej występuje w połączeniu z wyrazem: GILT. W przypadku zastosowania grubszej (podwójnej, potrójnej) warstwy pozłoty stosowno napisy np. typu: DOUBLE GILT, TREBLE GILT.
EXTRA - napis reklamowy (występuje w wielu językach) lub jego człon, który oznacza wyjątkowo (dobrze np. złocony, mocny, solidny), zdarza się, że występuje pojedynczo, ale najczęściej występuje w połączeniu z wyrazami: EXTRA, GILT, GUARANTED, ORANGE, RICH, SOLIDE, STRONG, SUPERB, SUPERIOR, TREBLE, WARRANTED, QUALITAET oraz QUALITY. Sam napis EXTRA (wraz z motywami roślinnymi z kwiatów i liści) był stosowany na węgierskich guzikach wojskowych z lat 1920-1944. Napis EXTRA FEIN, oznaczający wyjątkowo piękny (wyrób wysokiej jakości), był i jest stosowany przez długi czas (co najmniej od połowy XIX wieku do czasów obecnych) oraz przez wielu różnych wytwórców guzików z Prus, Cesarstwa Niemieckiego i Niemiec. Napis występował często w połączeniu z sygnaturami konkretnego wytwórcy, jako uzupełnienie potwierdzające wysoką jakość guzika.
FASHIONABLE - napis reklamowy w języku angielskim, który oznacza modny / elegancki / wykwintny.
FEIN - człon napisu reklamowego w języku niemieckim, który oznacza dokładny / piękny / wspaniały, występuje w połączeniu z wyrazami: GILT, HOCH, PLAT, oraz PLATET.
FEINE - człon napisu reklamowego w języku niemieckim, który oznacza dobry / piękny, występuje w połączeniu z wyrazami: HOCH (skrót od HOCHFEINE), QUALITAET, QUALITAT oraz QUALITY.
FEINSTE - człon napisu reklamowego w języku niemieckim, który oznacza najlepsza / najwyższa / prawdziwa (jakość), występuje w połączeniu z wyrazami: QUALITY oraz QUALITAET.
FEUER VERGOLDUNG / FUERVERGOLDUNG - napis reklamowy w języku niemieckim, który oznacza złocony w ogniu.
FIN - człon napisu reklamowego w języku francuskim, który oznacza wykończony (dobrze), w połączeniu EXTRA-FIN oznacza najprzedniejszy / wyborny. Występuje w połączeniu z wyrazami: EXTRA oraz SUPER.
FINE - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza precyzyjny, występuje w połączeniu z wyrazem SUPER.
FINI - człon napisu reklamowego w języku francuskim, który oznacza doskonały / perfekcyjny, występuje tylko i wyłącznie z wyrazem PARIS.
GILT - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza złocony, zdarza się, że występuje pojedynczo, ale najczęściej występuje w połączeniu z wyrazami: BEST, DOUBLE, EXTRA, FEIN, GUARANTED, ORANGE, RICH, SUPERB, TREBLE oraz WARRANTED. Samo oznaczenie GILT spotykane jest na brytyjskich guzikach mosiężnych wykonanych w pierwszej połowie XIX wieku. Guziki te pojawiły się wraz z powstaniem nowej maszyny do produkcji tego typu guzików i szybko stały się bardzo modne. Wiele tak oznaczonych guzików było wykonanych z mosiądzu i miało powłokę z prawdziwego złota, ale często była ona bardzo cienka i zwykle szybko się wycierała, co było spowodowane polerowaniem guzików. Z czasem zaczęto stosować grubsze warstwy pozłoty, o czym informowały stosowne napisy np. typu: DOUBLE GILT, TREBLE GILT.
HOCH - człon napisu reklamowego w języku niemieckim, który oznacza wysoko (dokładny, piękny, wspaniały) występuje w połączeniu z wyrazami: FEIN / FEINE i/lub QUALITAT / QUALITÄT.
HOCHFEINE - człon napisu reklamowego w języku niemieckim, który oznacza wysoce dobry / wysoce piękny występuje w połączeniu z wyrazem QUALITAT / QUALITÄT.
JEDNOSTAJNY - napis reklamowy, który oznacza, że awers i rewers guzika zostały wykonane z tego samego materiału i nie został pokryty żadną warstwą innego metalu, występuje w połączeniu z wyrazem WARSZAWA.
MADE - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza wykonany -o występuje w połączeniu z wyrazami: IN ENGLAND lub IN FRANCE oraz PATENT, w jednym przypadku na guziku występuje napis: SUPERIOR QUALITY.
MAKE - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza wykonanie -o występuje w połączeniu z wyrazem BEST lub z nazwą wytwórcy.
MASYWNY - napis reklamowy, który oznacza wysoka wytrzymałość (solidność konstrukcji guzika), niekiedy występuje samodzielnie, ale bywa, że jest jako uzupełnienie innych napisów reklamowych i/lub sygnatur, np.: N/S.
NEUSILBER - napis reklamowy w języku niemieckim, który oznacza nowe srebro, czyli alpakę (patrz: ALPACCA), występuje z gałązkami oraz gwiazdkami i/lub sygnaturą wytwórcy.
ORANGE - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza robiony na pomarańczowo, występuje z wyrazami: COLOR, GILT, RICH, STAND, STANDARD, SUPERB oraz TREBLE.
PATENT - napis reklamowy w języku angielskim, który oznacza, że wzór guzika został opatentowany, występuje z wyrazami: MADE IN FRANCE.
PATENT. - człon napisu reklamowego ZGŁ. W URZĘD. PATENT., co oznacza, że wzór guzika został zgłoszony w Urzędzie Patentowym.
PERFECTION - napis reklamowy w języku angielskim, który oznacza doskonały, idealny, perfekcyjny, występuje z wyrazem PARIS.
PERFECTIONNE - napis reklamowy w języku francuskim, który oznacza udoskonalony, ulepszony, zaawansowany, występuje z wyrazami: FRANCE i/lub PARIS.
PLAT - człon napisu reklamowego, zapewne skrót od słowa PLATT w języku niemieckim, który oznacza spłaszczony, w domyśle złocony, występuje z wyrazem FEIN.
PLATED - napis reklamowy lub jego człon w języku angielskim, który oznacza powlekany, a w domyśle złocony, rzadko występuje samodzielnie, najczęściej jest dopełnieniem sygnatur wytwórców i/lub występuje w połączeniu z wyrazami: DOUBLE, FEIN, FINE, GILT, SUPER oraz TREBLE.
POLSKI - człon napisu reklamowego WYRÓB POLSKI lub SZYK POLSKI.
PRIMA - człon napisu reklamowego w języku niemieckim, który oznacza najlepszy -a -e (gatunek, jakość, wykonanie), najczęściej jest dopełnieniem sygnatur wytwórców i/lub występuje w połączeniu z wyrazami: N/S MASYWNY oraz QUALITAET.
QUALITAET - człon napisu reklamowego w języku niemieckim, który oznacza jakość, występuje w połączeniu z wyrazami: BESTE, EXTRA FEINE, FEINE, FEINSTE oraz PRIMA.
QUALITAT / QUALITÄT - napis reklamowy lub jego człon w języku niemieckim, który oznacza jakość i rzadko występuje samodzielnie, najczęściej występuje w połączeniu z wyrazami: BESTE, FEINE, HOCHFEINE oraz IA.
QUALITE - człon napisu reklamowego w języku francuskim, który oznacza jakość, występuje w połączeniu z wyrazem SUPERIEUR.
QUALITY - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza jakość, występuje w połaczeniu z wyrazami: BEST, EXTRA, FEIN, FEINE, FEINSTE, FINE, HOCHFEINE, MADE, RICH, SPECIAL, SUPERB, SUPERFINE, SUPERIEUR, SUPERIOR, TREBLE, VERY BEST oraz WARRANTED.
RICH - człon napisu reklamowego w języku angielskim lub jego człon, który oznacza bogaty -a -e (guzik, jakość, wykonanie), najczęściej występuje z wyrazem EXTRA, znany jest guzik z wyrazami: GILD, EXTRA, ORANGE, STAND, SUPERB oraz TREBLE.
SOLIDE - człon napisu reklamowego w języku francuskim, który oznacza solidny, lity, występuje w połączeniu z wyrazem EXTRA.
SOLIDITE - człon napisu reklamowego w języku francuskim, który oznacza odporny, trwały, wytrzymały, występuje w połączeniu z wyrazem PARIS oraz z herbem.
SPECIAL - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza specjalna, wyjątkowa (jakość), występuje w połączeniu z wyrazem QUALITY.
STRONG - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza mocny, trwały, wytrzymały, występuje w połączeniu z wyrazami: EXTRA STRONG LONDON.
SUPER - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza wyjątkowo (dokładny, precyzyjny), występuje w połączeniu z wyrazem FINE.
SUPERB - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza przepiękny, wspaniały, znakomity, najczęściej występuje w połączeniu z wyrazami: EXTRA, GILT, ORANGE, QUALITY oraz RICH.
SUPERIEUR - napis reklamowy lub jego człon w języku francuskim, który oznacza wspanialszy, znakomitszy występuje w połączeniu z wyrazami: QUALITE oraz QUALITY, ale pojawia się również samodzielnie.
SUPERIOR - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza lepsza (jakość) występuje w połączeniu z wyrazem QUALITY, w jednym przypadku występuje na guziku napis: MADE IN ENGLAND.
SZYK - człon napisu reklamowego SZYK POLSKI, który pochodzi od słowa szykowny (produkt) występuje w połączeniu z sygnaturą: BR. R. lub z gwiazdkami.
TREBLE - człon napisu reklamowego w języku niemieckim, który oznacza potrójnie (złocony), zdarza się, że występuje pojedynczo, ale najczęściej występuje w połączeniu z wyrazami: EXTRA, GILT, GUARANTED, ORANGE, RICH, STAND oraz WARRANTED.
URZĘD - człon napisu reklamowego ZGŁ. W URZĘD. PATENT., co oznacza, że wzór guzika został zgłoszony w Urzędzie Patentowym.
VERY - człon napisu reklamowego w języku angielskim VERY BEST, który oznacza bardzo (dobry), w jednym przypadku na guziku występuje napis: RICH QUALITY.
WARRANTED - człon napisu reklamowego w języku angielskim, który oznacza gwarantowany, -a, -e (wyrób odpowiedniej jakości, jakość, dobre wykonanie), zdarza się, że występuje pojedynczo, ale najczęściej występuje w połączeniu z wyrazami: BEST QUALITY, GILT, RICH PLATED oraz TREBLE PLATED.
WYRÓB - człon napisu reklamowego WYRÓB POLSKI.
ZGŁ - człon napisu reklamowego ZGŁ. W URZĘD. PATENT., co oznacza, że wzór guzika został zgłoszony w Urzędzie Patentowym.
Źródła
[1]Wikipedia.pl - Nowe srebro
Boczkowski W., Jaroszyński-Wolfram M., Gładki K. - GUZIKI Przewodnik dla kolekcjonerów, Warszawa 1999
Luscomb S.C. - The Collector's Encyclopedia of Buttons, New York, USA 1967
Polskie guziki wojskowe w XX wieku - Katalog z wystawy, Elbląg 1988
Przy opracowaniu opisu wykorzystano informacje od użytkowników oraz wnioski z analizy guzików w Buttonarium.
Jeśli chciałbyś coś dodać do tego opisu, to napisz poniżej komentarz. Nie zapomnij podać źródeł tych informacji.