Guzik btrm007156

Brytyjski guzik liberyjny z herbem
© buttonarium.eu

Awers przedstawia niezidentyfikowany herb szlachecki w postaci drapieżnego ptaka z gałązką w dziobie.

Rewers sygnowany ale sygnatury nie są cztelne (LONDON).

Guzik znaleziono w okolicach Włodawy.

Przeznaczenie i datowanie
Guziki tego typu były noszone przy niektórych rodzajach liberii. Z polskiej dziewiętnastowiecznej literatury wiadomo, że różnego rodzaju liberie były noszone m.in. przez: pacholików, hajduków, pajuków, kozaków, lokai, masztalerzów, forysiów, furmanów ^[1]. Służba, która nosiła liberie oraz rodzaj przeznaczonych dla nich ubiorów zależał od wielu różnych czynników: zasadności, aktualnej mody, zasobności i upodobań danej rodziny itp. Liberya. Dwojaka pospolicie bywała: codzienna i paradna; w tej ostatniej mianowicie przesadzano się aż do największych zbytków, to na sukna przednie, to na burty, szamerowania, galony ^[1].
Można przypuszcać, że guziki liberyjne zdobiły głównie liberie paradne reprezentacyjnej służby dworskiej.

Guziki liberyjne występowały w kilku podstawowych rodzajach:

• guziki z herbem wraz z różnymi jego elementami: zawołaniem, klejnotem, koroną rangową, tarczą herbową, godłem, orderem, dewizą oraz trzymaczami;
• guziki z samym godłem heraldycznym;
• guziki z inicjałem/inicjałami z koroną lub bez korony rangowej;
• guziki z samą koroną rangową.

Z ogłoszeń zamieszczanych w polskiej dziewiętnastowiecznej prasie wynika, że więksi producenci posiadali gotowe sztance do produkcji niektórych rodzajów guzików liberyjnych (z inicjałem, z inicjałem wraz z koroną szlachecką lub z samą koroną rangową) i były one dostępne w ciągłej sprzedaży. Inicjały na guzikach miały różny krój i stylizację i było to zależne m.in. od mody, czy inwencji danego rytownika.

Guziki liberyjne były zamawiane najprawdopodobniej przez krawca, któremu zlecono uszycie liberii. Najczęściej zamawiał je u najblizszego wytwórcy, ale spotykane są polskie guziki liberyjne, które zostały wyprodukowane aż w Paryżu, Wiedniu czy Sankt Petersburgu.

W Europie piękne liberie paradne zdobione efektownymi i cennymi guzikami zaczęły być modne w II połowie XVIII wieku, a w XIX wieku były już stosunkowo popularne. Postęp techniczny spowodował obniżkę cen guzików, co wpłynęło na większą ich dostępności. Liberie były w powszechnym użytku do wybuchu I wojny światowej, a gdzieniegdzie aż do wybuchu II wojny.

Do czasów współczesnych liberie przetrwały w renomowanych hotelach, kasynach, klubach itp.

Ciekawostka
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wraz z uchwaleniem Konstytucji Marcowej z 1921 roku Państwo Polskie przestało uznawać tytuły arystokratyczne, co nie przeszkodziło w dalszym używaniu liberii z odpowiednimi guzikami. Po zakończeniu II wojny światowej, z powodu zmian ustrojowych, które nastąpiły w Polsce, nie honorowano żadnych tytułów szlacheckich. Dawne majątki zostały upaństwowione, ostatecznie zakończyła się era pałaców (większość zamieniła się w ruinę), służby dworskiej, liberii i oczywiście guzików liberyjnych.

Źródła
   Podobne guziki na stronie Buttonarium Polska
^[1]Gołębiowski Ł. - Ubiory w Polszcze od najdawniejszych czasów aż do chwil obecnych, Warszawa 1830
   GUZIKI LIBERYJNE KATALOG, Elbląg 1988
   Zajchowski Zb. - Guziki herbowe . cz.1, Elbląg 2008
   Zajchowski Zb. - Guziki herbowe . cz.2, Elbląg 2013

Słowniczek
 Wikipedia.pl - Blazonowanie
 Wikipedia.pl - Dewiza herbowa
 Wikipedia.pl - Figura heraldyczna
 Wikipedia.pl - Godło
 Wikipedia.pl - Hełm heraldyczny
 Wikipedia.pl - Heraldyka
 Wikipedia.pl - Heraldyka polska
 Wikipedia.pl - Herb
 Wikipedia.pl - Herb szlachecki
 Wikipedia.pl - Herb szlachecki (lista herbów)
 Wikipedia.pl - Herbarz (heraldyka)
 Wikipedia.pl - Herbowni
 Wikipedia.pl - Herby szlachty polskiej (galeria)
 Wikipedia.pl - Inicjał
 Wikipedia.pl - Klejnot herbowy
 Wikipedia.pl - Korona rangowa
 Wikipedia.pl - Labry (heraldyka)
 Wikipedia.pl - Liberia (ubiór)
 Wikipedia.pl - Monogram
 Wikipedia.pl - Order herbowy
 Wikipedia.pl - Postument heraldyczny
 Wikipedia.pl - Szlachta
 Wikipedia.pl - Szlachta w Polsce
 Wikipedia.pl - Trzymacze heraldyczne
 Wikipedia.pl - Tynktura (heraldyka)
 Wikipedia.pl - Zawołanie